In het afgelopen decennium is Rwanda erin geslaagd om als één natie op te komen en een indrukwekkende economische groei te bereiken onder stabiel bestuur. Vandaag staat het op de 41e plaats in het “World Doing Business Report”. Tegen 2020 wil het zijn overgang van een economie met lage inkomens uit de landbouw naar een op kennis gebaseerde, dienstgerichte economie met een status van midden-inkomensland. Op dit moment leidt het land de hervorming van deze instelling, evenals de oprichting van een continentale vrijhandelszone
Vaak verwezen als het economische mirakel van Afrika, heeft Rwanda zijn gewelddadig verleden weten te overkomen en is het samengekomen als één natie met een sterke economische groei voor meer dan een decennium. Gerangschikt als de gemakkelijkste plaats om zaken te doen in de EAC (East African Community) -regio en het op twee na meest concurrerende land in Afrika, lijkt Rwanda een “go-to place” voor investeerders. Het biedt vooruitstrevende handelsregelingen, die betrekking hebben op de EU, AGOA (African Growth Opportunities Act), meerdere bilaterale verdragen en ondertekende overeenkomsten over de wederzijdse promotie en bescherming van investeringen, evenals overeenkomsten inzake dubbele taxatie.
Hoewel het land ingesloten is, is het goed verbonden met de andere Afrikaanse markten en biedt het een groot publiek aan elke investeerder of zakenman die ernaar streeft om van Rwanda zijn thuisbasis te maken. Ze hebben toegang tot 12,1 miljoen Rwandezen, 162 miljoen mensen in de EAC (East African Community), 430 miljoen mensen in COMESA (Common Market for Eastern and Southern Africa) en 90 miljoen mensen in CEPEGL (Communauté Economique des Pays des Grands Lacs).
“Vision 2020” is een langetermijnstrategie voor de ontwikkeling van Rwanda. Het werd bedacht via een nationaal overlegproces in 1999 en werd in 2000 goedgekeurd. De belangrijkste doelstellingen van de “Vision” zijn om Rwanda tegen 2020 te hervormen tot een middeninkomensland op basis van een bloeiende privésector en op kennis gebaseerde economie.
De strategie voor economische ontwikkeling en armoedebestrijding (2013-2018) vloeit voort uit Rwanda’s “Vision 2020” en begeleidt acties op middellange termijn die zullen leiden tot het bereiken van de doelstellingen van de “Vision”. Het belangrijkste doel van de strategie is om de vooruitgang van Rwanda naar een middeninkomensstatusland te versnellen en een betere levenskwaliteit voor alle Rwandezen te verwezenlijken door een aanhoudende gemiddelde BBP-groei van 11,5% en een snellere bestrijding van de armoede om deze tot minder dan 30% van de bevolking te doen dalen.
De president van de Republiek Rwanda, Z.E. Paul Kagame heeft het volgende verklaard: “De EDPRS (Economic Development and Poverty Reduction Strategy)2-periode is het moment waarop verwacht wordt dat onze privésector de weg zal banen voor economische groei en armoedebestrijding.”
De resultaten waren positief: de BBP-groei bedroeg tussen 2001 en 2015 gemiddeld 8% per jaar. De groei van Rwanda van midden 2016 tot midden 2017 was 6% ten gevolge van droogte, zwakke exportprijzen en bouwactiviteiten na de voltooiing van grote investeringsprojecten in 2016. Verwacht wordt dat de groei in 2018 en 2019 zal versnellen naarmate private en publieke investeringen vaart krijgen en de landbouw productiever wordt, aldus de Wereldbank.
Het land had een handelstekort van 13,2% van het BBP in 2016, voornamelijk als gevolg van de droogte en de aankoop van twee vliegtuigen voor RwandAir, de nationale luchtvaartmaatschappij.
De natuurlijke rijkdommen van Rwanda zijn goud, cassiteriet, wolframiet, methaan, waterkracht en landbouwland. De mijnbouw in Rwanda is zeer aanzienlijk en levert een grote bijdrage aan het BBP van het land en vertegenwoordigd op één na de grootste exportindustrie. Het land staat bekend als de belangrijkste producent van tin, tantaal en tungsten (wolfraam) (de 3 T’s). Veel kansen wachten beleggers op de exploitatie van de 3 T’s, industriële mijnbouw, partnerschappen met lokale mijnbouwbedrijven, handel in mineralen.
Een uniek initiatief dat moet worden benadrukt, is het initiatief van de G-20 “Compact met Afrika”, dat privé-investeringen in Afrika tracht te bevorderen. Het is een aanvulling op andere initiatieven om privé-investeringen te bevorderen, om onder meer de infrastructuur en duurzame groei in Afrika te verhogen.
In Rwanda presenteert de G-20, 6 concrete investeringsmogelijkheden binnen het CWA (Clean Water Act). Deze vallen onder verschillende sectoren, waarvan de kansen en de context hieronder worden geschetst.
- Productie en Industrie (industriële parken)
De productiesector in Rwanda is nog steeds beperkt, maar groeit gestaag met een jaarlijks percentage van 7%. Verschillende beleidslijnen en strategieën zoals het nationaal industriebeleid en de nationale exportstrategie (National Industrial Policy and the National Export Strategy) werden ontwikkeld om de industriële groei en de export te versnellen. Het nationale industriebeleid is erop gericht de economie te diversifiëren door het aandeel van de industrie in het BBP van het land te vergroten en de uitvoer tegen 2020 op te voeren tot 1,5 miljard USD alsook het aantal “off-farm” jobs te vermeerderen.
Om het binnenlandse en buitenlandse aanbod van industrieproducten te vergroten, heeft de regering de speciale economische zone en vier industriële parken in Bugesera, Huye, Nyabihu en Rusizi ontwikkeld om de tekortkomingen in de zakelijke omgeving aan te pakken door infrastructuur te stimuleren, bedrijfsregels te stroomlijnen en snel bewegende beleggers vooruit te helpen. Bovendien heeft elk district een gebied dat is aangewezen als industrieel park.
Naast de Rwandese markt vormt de Oost-Afrikaanse Gemeenschap (EAC, East African Community), waarvan Rwanda lid is, een enorme markt voor industriële producten. De bevolking van de EAC staat momenteel op 143,5 miljoen. Rwanda is centraal gelegen in de EAC en heeft een ruimtelijke nabijheid tot elk van de EAC-lidstaten. Handelaren uit Burundi, ook lid van de EAC, en DRC kopen hun producten via Rwanda uit andere EAC-landen. Daarnaast heeft Rwanda verschillende bilaterale en multilaterale handelsovereenkomsten ondertekend die zorgen voor ruimere toegang tot regionale en internationale markten. Een tripartiete handelsovereenkomst COMESA/ EAC/ SADC (Southern African Development Community), die een marktpotentieel van 600 miljoen consumenten vertegenwoordigt, zal in de nabije toekomst ook ondertekend worden.
Het G-20-initiatief heeft de bedoeling om industrieterreinen ter waarde van 215 miljoen dollar te ontwikkelen en uit te baten. Het gebrek aan kant-en-klare fabriekseenheden is een groot probleem met betrekking tot investeringen in lichte productie in Rwanda, aangezien het land dit echt nodig heeft om zijn ontwikkelingsdoeleind te bereiken. De overheid is dus op zoek naar een vastgoedontwikkelaar voor het opzetten en misschien het uitbaten van industrieparken die “Advance Factory Units” voor lichte industrie bieden.
Gronden met goede verbindingen werden reeds afgebakend en zijn klaar voor aankoop en ontwikkeling. (Totale opbouwgrootte: 13.180m2).
- Textiel en kleding
De Rwandese textiel- en kledingmarkt is klein. Het heeft slechts twee belangrijke textielproductiebedrijven (C&H en UTEXRWA), verschillende KMO’s, breicoöperatieven en een jonge zijde-sector.
Omdat de markt uniek is, lijken de volgende kansen veelbelovend:
- Vervaardiging van muskietennetten voor bedden voor de preventie van malaria: Rwanda bevordert de universele dekking van duurzame insecten dodende netten als onderdeel van een geïntegreerde strategie ter bestrijding van malaria;
- Verwerking van katoen, wol en andere geweven stoffen voor gebruik in uniformen en werkkledij;
- Weven van lakens en handdoeken;
- Vervaardiging van nieuwe kledingstukken, aangezien het land tweedehandse kleding heeft verbannen.
- Infrastructuur: luchtvracht en spoorwegen
Rwanda begrijpt het belang van infrastructuur bij het ontwikkelen van een competitieve privésector. Daartoe blijft de overheid zwaar investeren in infrastructuur. Bijna een tiende van het jaarlijkse budget van Rwanda is gericht op transport en andere infrastructuren. Om een levendige privésector te ontwikkelen, investeert Rwanda in infrastructuur voor wegen, spoorwegen en waterwegen met de bedoeling de transportkosten voor bedrijven en particulieren drastisch te verlagen. Het heeft ook tot doel de openbaarvervoervoorzieningen in Kigali te moderniseren door een snel busvervoer aan te bieden en zijn oorspronkelijk nationale openbare bedrijf te privatiseren.
De Wereldbank helpt Rwanda om dit te bereiken door 22 miljoen dollar te financieren ter ondersteuning van de ontwikkeling van de transportsector, evenals 45 miljoen dollar voor de aanleg van aanvoerwegen (feeder roads [1] ) om de landelijke infrastructuur in Rwanda te verbeteren.
In 2015 kondigde de Wereldbank een extra ondersteuning aan van 5 miljard USD voor Rwanda over vijf jaar om bepaalde infrastructuurwerken te helpen realiseren, zoals het 130 km lange Ngoma-Bugesera-Nyanza wegennet om bedrijven tussen de oostelijke en zuidelijke provincies Kagitumba-Kayonza-Rusumo te verbinden (208 km) in de oostelijke provincie; Huye-Kibeho (68 km) in het zuiden en het huidige ringwegproject van de stad Kigali (80 km). Het pakket financiert ook Rwanda’s “Electricity Access-project” ter waarde van 70 miljoen dollar, waterwinning en irrigatie van de heuvels (69 miljoen dollar) en 50 miljoen dollar ter ondersteuning van het beleid van de sociale zekerheid.
In het kader van het G-20-initiatief trachten autoriteiten het aanbod van vrachtzendingen te verruimen en de prijzen te verlagen dankzij een cargo-investeerder. Verschillende mogelijkheden van overeenkomsten bestaan, via contracten met nieuwe luchtvrachtmaatschappijen en partnerschaps- en investeringsovereenkomsten via haar nationale luchtvaartmaatschappij RwandAir.
Gezien Rwanda door land ingesloten is heeft het een centrale transportcorridor nodig naar de haven van Dar Es Salaam in Tanzania. De regering is op zoek naar een investeerder om het bestaande Tanzaniaanse spoorwegnet te verbinden tussen Dar Es Salaam en Isaka.
Daarnaast, en dit is niet opgenomen in het G-20-initiatief, is er de bouw van een nieuwe luchthaven “Bugesera International Airport” in de regio Kigali. Met moderne infrastructuur en een hypermodern passagiersterminalgebouw is het ontworpen als de nieuwe toegangspoort tot Rwanda. Het project wordt verwezenlijkt via een publiek-private samenwerking met privépartners ACV/ADM die de financiële en technische aspecten beheren.
- Landbouw
De landbouw in Rwanda is goed voor een derde van het BBP van Rwanda en vormt de belangrijkste economische activiteit voor huishoudens op het platteland (vooral vrouwen) en blijft hun belangrijkste bron van inkomsten. Tegenwoordig wordt de landbouwbevolking geschat op iets minder dan 80% van de totale bevolking. De sector voldoet aan 90% van de nationale voedselbehoeften en genereert meer dan 50% van de exportinkomsten.
Op korte en middellange termijn wil Rwanda zijn inspanningen blijven richten op de traditionele marktgewassen van thee en koffie en pyrethrum, evenals op de ontluikende, niet-traditionele tuinbouwgewassen en -planten, waaronder verschillende soorten fruit en groenten; bloemen (meestal verse rozen); etherische oliën (pyrethrum, patchoeli, enz.), stevia, zuivelproducten, vlees, gevogelte en vis.
Verwacht wordt dat de landbouw tegen 2018 zal groeien van 5,8% naar 8,5%, waarbij het aantal mensen dat voornamelijk inkomens verwerft in de landbouwsector van 34% naar 25% zal evolueren, met de nadruk op verwerking van landbouwproducten. De export zal naar verwachting gemiddeld toenemen van 19,2% naar 28%, waarbij de invoer op een gemiddelde groei van 17% blijft.
“Gabiro Irrigation and Farming Project”
Het doel is om baanbrekende waterinfrastructuur, voldoende energievoorziening en slimme en duurzame irrigatieschema’s te verwezenlijken. Dit is een publiek-private samenwerking voor 16.000 hectaren in Gabiro. Het land zal worden toegewezen aan gekwalificeerde privébedrijven en lokale gemeenschappen.
Bloemkwekerij
Met als doel een impuls te geven aan de sierteeltsector in Rwanda, heeft de regering een strategische investering ontwikkeld bestaande uit 65ha bij Gishari en 15ha bij Nyacyonga. De grond zal aan beleggers worden verstrekt door middel van leasing of aankoop.
- Betaalbare woningen
Een recente woningmarktstudie toonde aan dat 340.000 eenheden nodig zullen zijn tegen 2022 om aan de marktbehoeften te voldoen. Meer dan 86% hiervan zou betaalbaar moeten zijn voor gemiddelde woningen.
Dit project omvat enkele grote uitdagingen in verband met de hoge kosten van het land en de bouwmaterialen, de beperkte bouwtechnologie en het gebrek aan duurzame en goedkope woningen.
De autoriteiten zijn op zoek naar een betaalbare woningvoorziening/fonds met deelname van de overheid, internationale financiële instellingen en privéinvesteerders. Ze zijn ook op zoek naar ervaren ontwikkelaars/investeerders om privépartnerschappen te vormen die gericht zijn op het vergroten van de voorraad aan betaalbare woningen in Rwanda en zullen een pakket betaalbare projecten lanceren voor implementatie in de Kigali-districten van Rugarama en Kinyinya.
- Energie
In 2017, bereikte de energieproductie 210,9 MW in Rwanda aan geïnstalleerde capaciteit. De net-gekoppelde productiecapaciteit verdrievoudigde dus sinds 2010. De stroomproductiemix is momenteel als volgt gediversifieerd: waterkracht 48%, thermisch 32%, zon-PV 5,7%, methane-to-power (methaan-naar-energie) 14,3%.
Volgens het “Rwanda Energy Group Report” had Rwanda vanaf augustus 2017 een toegangspercentage van 40,5%. De toegang tot het netwerk “On-grid” vertegenwoordigt 29,5% en de niet-toegang tot het netwerk “Off-grid” 11%. Rwanda is van plan om tegen 2023-2024, 512 MW geïnstalleerde stroomproductiecapaciteit uit te breiden.
Off-Grid-systemen en Solar Mini-Grids
Dankzij de strategische ligging geniet Rwanda een sterke zonnestraling. Metingen in de oostelijke provincie vertoonden een globale horizontale bestraling van 1890 kWh per vierkante meter. Er zijn dus veel mogelijkheden, zoals stand-alone solar home-systemen, mini grid solar-projecten met hybride en opslagmogelijkheden. Zonne-energiesystemen zijn erg in trek, vooral in afgelegen landelijke gebieden waar geen elektriciteitsnet bestaat.
Nyabarongo II Project – schatting 520 miljoen dollar
Het ontwerpen van een multifunctionele waterkrachtcentrale van 128 MW met integratiecomponenten voor watervoorziening en een irrigatiesysteem is een andere geweldige kans voor investeerders.
Rwanda blijft een zeer aantrekkelijk land met een stabiele regering, een dynamisch beleid, een benijdenswaardige eenvoud van zaken doen en een geweldige bereikbaarheid. Al deze elementen moeten onze lezers enthousiast maken om meer over dit land te ontdekken tijdens de komende economische missie naar Rwanda in oktober 2018.
[1] Feeder Roads zijn landelijke wegen die landbouwers verbinden met lokale markten.
