DRC & VERZEKERINGEN
De verzekering “leeft” in de Democratische Republiek Congo
Herman Lemaire & Luca Roscini
AB LEGAL I Bruxelles, Kinshasa, Lubumbashi, Yaoundé.
1.
Naar het voorbeeld van de wet met betrekking tot de sector van de elektriciteit, ligt de wet n° 15/005 van 17 maart 2015 inzake het Wetboek op de Verzekeringen op de lijn van hervormingen die door de Democratische Republiek Congo aangegaan worden met het oog op de liberalisering van bepaalde economische activiteiten die essentieel zijn voor de ontwikkeling van het land.
De openstelling van de verzekeringsmarkt stelt, zonder twijfel, een onvermijdelijke geleider van de economische groei: de massale komst van buitenlandse verzekeringsmaatschappijen, aangetrokken door een groeiende markt, zal werkgelegenheden met zich meebrengen, zal een geruststelling betekenen voor de nationale en buitenlandse investeerders die de risico’s, verbonden aan hun ondernemingsactiviteiten zullen kunnen dekken terwijl de taksatie van de premies een inkomen voor de Staat zal opleveren.
De verzekeringssector, tot hiertoe geregeld door uiteenlopende en verouderde teksten die dateren van de jaren 30 tot de jaren 70, – in één moeite door gerevoceerd – wordt grondig hervormd, geharmoniseerd in een enkel corpus van voorschriften.
De voornaamste vernieuwingen van deze hervorming1 betekenen het einde van het wettelijk monopolie van de Société Nationale d’Assurances (« SONAS »)2, het aannemen van een volledige corpus van voorschriften die alle aspecten van de sector regelt, en de instelling van een constitutioneel kader en controlemechanisme van de Staat, namelijk via een systeem van een voorafgaande goedkeuring en het oprichten van twee organismen, de “Autorité de Régulation et de Contrôle des Assurances (ARCA)” die een in de hoogste mate technische rol heeft en de “Conseil Consultatif des Assurances (CCP)” die een raadgevende rol heeft.
2.
Het nieuwe Wetboek viseert de directe verzekeringsverrichtingen (en medeverzekeringen) en de herverzekeringen die in het land worden verwezenlijkt alsook diegenen die ter aanvulling komen en na het vervallen van de garanties van de sociale zekerheid, waarbij de operaties daarentegen uitgesloten zijn uit het kader van de wet.
De verzekerings- en herverzekeringsactiviteiten worden voortaan opengesteld aan nationale – andere dan SONAS – en internationale maatschappijen, voor zover deze laatsten een filiaal oprichten in de Democratische Republiek Congo.
De wet vereist dat de maatschappijen die verzekerings- en herverzekeringshandelingen wensen op te stellen zich constitueren onder de vorm van een naamloze, niet-eenmansvennotschap met een minimum kapitaal, van 10.000.000.000 Congolese Frank of onder de vorm van mutualiteiten voorzien van een minimum vestigingsfonds, natura bijdrage uitgesloten, van 3.000.000.000 Congolese Frank. De minister die bevoegd is voor de verzekeringssector kan, uitzonderlijk en na het advies van ARCA, buitenlandse maatschappijen de toelating geven op het nationaal territorium te handelen indien geen enkele nationale maatschappij een geschikte dekking van een risico of een specifieke risicocategorie kan aanbieden en dit, onderworpen aan bepaalde voorwaarden.
De maatschappijen die aan de voorafgaande eisen beantwoorden moeten vervolgens een voorafgaande goedkeuring aanvragen bij ARCA om effectief te kunnen functioneren. De criteria die dit organisme zal hanteren zijn de technische en financiële middelen die door de kandidaat worden ingezet, de betrouwbaarheid en vakbekwaamheid van zijn mandatarissen en de globale toestand van de markt. Een goedkeuring is eveneens vereist voor de buitenlandse maatschappijen die de toelating krijgen te handelen in de Democatische Republiek Congo mits de beperkende voorwaarden die hoger vernoemd werden alsook voor de maatschappijen die hun activiteiten beperken tot de herverzekering maar enkel binnen bepaalde limieten.
De goedkeuring, die de concrete vorm aanneemt van een officiële kennisgeving van een gunstig advies van ARCA, is onderworpen aan de publicatie in het Staatsblad. De kandidaat die, integendeel, een gemotiveerd ongunstig advies kreeg – volledig of gedeeltelijk – beschikt over een termijn van twee maanden vanaf de officiële kennisgeving om beroep aan te tekenen bij de minister die de verzekeringen onder zijn bevoegdheden heeft. Dit beroep is ook mogelijk bij gebrek aan een officiële kennisgeving, bij het aflopen van het termijn van drie maand na de neerlegging van de goedkeuringsaanvraag. De wet geeft echter niet aan binnen welk termijn de minister een standpunt moet innemen en zegt niets over het eventueel uitblijven van zijn antwoord. Laat ons ook benadrukken dat contracten die afgesloten worden met maatschappijen die niet goedgekeurd zijn als nietig worden beschouwd, behalve wanneer de intekenaar te goeder trouw is.
Tenslotte moeten de beheerders van verzekeringen en herverzekeringen bij wet verplicht zich te organiseren binnen een beroepsvereniging waarvan de statuten moeten goedgekeurd worden door een besluit van de minister verantwoordelijk voor de verzekeringen.
De andere maatschappijen waaraan het nieuw Wetboek zich logischerwijze interesseert zijn de tussenpersonen van verzekeringen of herverzekeringen. Verzekeraars en herverzekeraars zijn inderdaad niet de enigen die, via hun bedienden, het publiek mogen verkennen en nieuwe intekeningen mogen verzamelen. Daarbij voegen zich ook natuurlijke personen of rechtspersonen die ingeschreven zijn in het “Registre du Commerce et du Crédit Mobilier (RCCM)” en goedgekeurd als makelaars door ARCA, de natuurlijke personen of rechtspersonen die als zelfstandigen handelen maar die commissielonen ontvangen. De werkgever en de opdrachtgever zijn burgerlijk aansprakelijk voor de fout van hun ambtenaren en hun mandatarissen.
Om de voorafgaande goedkeuring voor het uitoefenen van het beroep te verkrijgen moeten de algemene agenten en de makelaars beantwoorden aan voorwaarden van eerbaarheid, bekwaamheid en beschikken over vakkunde en beroepservaring.
We merken op dat de Congolese nationaliteit, bij wet, een van de voorwaarden is om het beroep te kunnen uitoefenen, onder voorbehoud, voor de buitenlanders, van de voorwaarde van wederkerigheid.
De tussenpersonen zullen ook een beroepsvereniging moeten oprichten waarvan de statuten, het huisreglement en de deontologische regels zullen goedgekeurd worden door ARCA.
De beheerders van verzekeringen en herverzekeringen, de werkwijze van de beheerders en hun tussenpersonen en hun verhouding met het publiek worden nauwgezet geregeld door het Wetboek op de verzekeringen. De dwingende beschikkingen, die men in het kader van deze korte uiteenzettingonmogelijk kan opsommen, zijn zeer talrijk en de niet-naleving ervan is strafbaar. De acreditatie zou in dat geval kunnen opgeschort, nietig verklaard of ingetrokken worden.
Buiten dit volledige en gedetailleerde reglement, oeffent de Staat, in het belang van de verzekerden, de intekenaars en begunstigden van contracten, een permanente contrôle uit op verschillende niveaus.
We vestigen tenslotte de aandacht op het feit dat, temidden van de vernieuwingen van het Wetboek, een waarborgfonds motorverkeer werd opgericht om de slachtoffers van verkeersongevallen te kunnen schadeloosstellen, waarvan de organisatie en de werking later per decreet zullen verduidelijkt worden.
3.
Indien het Congolees juridisch arsenaal prat kan gaan op een nieuw werktuig, blijft de effectieve toepassing ervan aan de andere kant eerder aarzelend.
SONAS heeft dus sindsdien “de iure” zijn monopolie verloren in het voordeel van privé-verzekeringsmaatschappijen die over drie maand beschikken om zich in orde te stellen met de wet.
Internationale groepen zijn reeds vooruitgelopen en hebben filialen opgericht in De Democratische Republiek Congo.
Voortaan is het verboden voor de Congolezen een directe verzekering aan te gaan bij een buitenlandse of niet goedgekeurde maatschappij voor een risico betreffende een persoon of een goed dat zich in Congo bevindt.
In vergelijking met wat gebeurd is bij de toepassing van de wet op de elektriciteit, waar de inrichting van de “Autorité de Régulation” vertragingen ondervindt, en ondanks de goedkeuring van het premierschap op 26 januari 2016 van het Decreet n°16/001 met betrekking tot de oprichting, de organisatie en de werking van de “Autorité de Régulation et Contrôle des Assurances”, op het ogenblik van dit schrijven, zijn de leden die de organen van ARCA moeten bezielen nog steeds niet benoemd.
De operatoren van de sector kunnen nog steeds niet aan de slag, bij gebrek aan een goedkeuring, en zo blijft SONAS de contracten binnenhalen in een de facto monopoliesituatie.
Bovendien zal SONAS, die voortaan moet werken als een handelsvennootschap, zijn regelende rol niet meer vervullen. Dit zal voor belangrijke problemen zorgen; denk bijvoorbeeld aan procedures zoals de hernieuwing van de bankgaranties of het opstellen van de lijst van de aanvaarde diploma’s om toegang te krijgen tot het makelaarsberoep.
Laat ons echter veronderstellen dat de aanduiding van de leden die ARCA moeten bezielen niet lang meer zal uitblijven op straffe van de ontmoediging van nieuwe operatoren en het dwarsbomen van de ontwikkeling van de verzekeringssector.
